Chú Hỏa là ai? Giải mã danh xưng và thân thế Hui Bon Hoa
Chú Hỏa là tên dân gian chỉ thương nhân gốc Hoa nổi tiếng ở Sài Gòn cuối thế kỷ XIX — đầu thế kỷ XX, người có tên tiếng Hán là Huỳnh Văn Hoa (黃文華) và thường được gọi theo phiên âm Phúc Kiến là Hui Bon Hoa (Jean Baptiste Hui Bon Hoa khi nhập tịch Pháp).
Danh xưng và các cách gọi
Tên khai sinh Hán-Việt của ông là Huỳnh Văn Hoa (黃文華), hiệu Tình Nham; tên Phúc Kiến được ký âm thành Hui Bon Hoa, và khi nhập tịch Pháp ông dùng tên Pháp là Jean Baptiste Hui Bon Hoa (đây là nguyên nhân cái tên Hui Bon Hoa xuất hiện trong các tư liệu Pháp-Việt).
Có tài liệu và truyền miệng ở Sài Gòn — Chợ Lớn gọi ông là Chú Hỏa (âm Việt hóa từ Hui/Hoa), nhưng cũng có hiểu lầm phổ biến cho rằng tên Hán của ông là Hứa Bổn Hòa (許本華) — tên này thực chất là suy diễn dựa trên cách phiên âm Hui Bon Hoa chứ không xuất hiện trong các thư tịch Hoa thời đó.
Gốc tích và hành trạng sơ lược
- Ông sinh năm 1845, quê gốc ở Phúc Kiến (gia tộc từ huyện Nam An, sau về Hạ Môn), hiệu Tình Nham.
- Khoảng 1860s (khoảng 1863–1865) ông di cư sang Sài Gòn và khởi nghiệp bằng nghề buôn bán ve chai và những nghề lao động khác trước khi lập nghiệp lớn.
- Nhờ kinh nghiệm mua bán ve chai và một số mối may mắn/tích góp vốn, ông mở tiệm cầm đồ, phát triển sang bất động sản và trở thành một trong những phú hộ nổi tiếng của Sài Gòn — gia đình lập công ty bất động sản Hui Bon Hoa và để lại khối tài sản lớn cho các con.
- Ông mất năm 1901 tại Sài Gòn.
Về sự nhầm lẫn "Hứa Bổn Hòa"
Việc ghi chép chữ Hán theo phiên âm Pháp/Việt không phải lúc nào cũng tương ứng đúng với một họ Hán cụ thể; trong trường hợp này, cụm từ Hui Bon Hoa là ký âm của tên Phúc Kiến Huỳnh Văn Hoa, và việc chuyển thành Hứa Bổn Hòa (許本華) là một suy diễn về đối chiếu âm-hán hóa chứ không phải là tên lịch sử được tìm thấy trong thư tịch Hoa ở Nam bộ thời đó.
Những người con và di sản
- Các con trai nổi bật của ông gồm Huỳnh Trọng Huấn, Huỳnh Trọng Tán và Huỳnh Trọng Bình, những người tiếp tục phát triển công nghiệp bất động sản gia đình và được biết dưới tên gia tộc Hui Bon Hoa.
- Gia đình Hui Bon Hoa để lại nhiều công trình, khu nhà và ảnh hưởng đáng kể đến diện mạo đô thị Sài Gòn cuối thế kỷ XIX — đầu thế kỷ XX.
Kết luận ngắn
Chú Hỏa không phải là một tên Hán riêng lẻ như "Hứa Bổn Hòa" nhưng là tên dân gian gắn với nhân vật lịch sử Huỳnh Văn Hoa (Hui Bon Hoa), một thương nhân gốc Phúc Kiến, nhập tịch Pháp, khởi nghiệp từ ve chai và trở thành đại gia bất động sản ở Sài Gòn; tên "Hứa Bổn Hòa" là cách diễn giải phiên âm, không phải tên ghi trong tư liệu Hoa đương thời.
